Nieheteronormatywność wciąż stanowi drażliwy temat w społeczeństwach konserwatywnych. Jak wynika z analizy, opublikowane w krajach bałkańskich materiały na temat LGBT+ nie były jednak znaczącym źródłem dezinformacji czy mowy nienawiści.
We wrześniu 2021 r. zespół Debunk.org przeanalizował 403 artykuły na temat LGBT+ opublikowane na portalach z Czarnogóry, Serbii oraz Bośni i Hercegowiny. Materiały pochodziły zarówno z mediów głównego nurtu, jak i tych o bardziej prawicowym oraz tabloidowym charakterze.
Przez większość analizowanego okresu dzienna dynamika ilości artykułów związanych z LGBT+ była dość stała. Szczyt wiadomości wystąpił w drugim tygodniu września, w związku z odbywającą się wtedy paradą równości w Belgradzie.
Chociaż wydarzenie to wywołało w mediach pewną dyskusję, większość związanych z nim artykułów nie zawierała problematycznych treści. Wynikać mogło to z faktu, że generalnie mowę nienawiści skierowaną przeciwko społeczności LGBT+ częściej spotkać można na platformach zarządzanych przez samych użytkowników (w mediach społecznościowych, na blogach czy forach), a także w sekcjach komentarzy na stronach informacyjnych. Niniejszy raport nie obejmował tego rodzaju komunikacji.
W analizie badano m.in. sentyment publikacji, czyli ton wypowiedzi w stosunku do przedmiotu artykułu. Ponad 45% materiałów cechowało się neutralnym sentymentem w stosunku do tematu LGBT+ co wyniało z faktu, iż analizowane publikacje miały przede wszystkim informacyjny charakter (newsy, informacje prasowe, neutralne opinie itp.). Treści pozbawione problematycznych treści i dezinformacji charakteryzowały się także największym potencjalnym zasięgiem mierzonym narzędziem DebunkReach®. W analizowanym okresie większość publikacji zawierała neutralną narrację w postaci wiadomości, że pewne osoby publiczne wspierają osoby nieheteronormatywne. Doniesienie to pojawiało się szczególnie w mediach informujących o paradzie równości.
Ponad 32% artykułów na temat LGBT+ miało pozytywny, a 21% negatywny wydźwięk. Warto zauważyć, że te ostatnie charakteryzowały się również niewielkim zasięgiem. Znikoma część analizowanych artykułów przedstawiała homoseksualizm jako degenerację, a społeczność LGBT+ jako osoby chore. Wrogie wobec społeczności LGBT+ narracje rozpowszechniane były zazwyczaj wraz z ocennymi komunikatami na temat wsparcia Zachodu dla LGBT+ i parad równości.
Jak wspomniano, tylko niewielki odsetek mediów opublikował artykuły zawierające problematyczne narracje. Spośród nich materiały o największym zasięgu odnosiły się do antyglobalizacyjnego protestu zorganizowanego w połowie września w Belgradzie, podczas którego obrażano członków społeczności LGBT+. Cztery artykuły, które wywołały najwięcej reakcji odbiorców w mediach społecznościowych, stanowiły relacje z tego incydentu, zaś kolejne cztery w negatywny sposób odnosiły się do parady równości w Belgradzie.
Neutralna komunikacja i ograniczony efekt
Komunikacja medialna na temat osób nieheteronormatywnych jest często spolaryzowana - portale wykorzystują neutralne/sympatyzujące z ruchem narracje lub retorykę mającą negatywny wydźwięk oraz poniżającą społeczność LGBT+. Artykuły zawierające homofobiczne treści cechowały się niewielką grupą potencjalnych odbiorców - stanowiła ona 13% ogółu odbiorców mierzonego narzędziem DebunkReach®. Materiały zawierające mowę nienawiści i wyrażające niechęć wobec osób LGBT+ miały zatem ograniczony zasięg oddziaływania, co wynikało również z faktu, że w większej ilości były one rozpowszechniane w zamkniętych grupach na mediach społecznościowych tworzących swego rodzaju bańki informacyjne.
W pierwszej połowie września analizowane artykuły prawie nie stosowały retoryki anty-LGBT+. Ilość materiałów zawierających mowę nienawiści i negatywne narracje zwiększyła się w okresie obejmującym paradę równości w Belgradzie oraz kilka kolejnych dni. Można wnioskować, że osoby zaangażowane w propagowanie komunikatów anty-LGBT+ wykazywały większą aktywność w podanym wyżej okresie, aby zmaksymalizować widoczność negatywnych treści.
Wokalistka pop jako główny rzecznik LGBT+
Niektóre artykuły zawierające informacje o prawach lub działalności osób LGBT+ odnosiły się do wypowiedzi osób publicznych, przede wszystkim sympatyków tej społeczności i zwolenników parady równości. Serbska wokalistka muzyki pop Nataša Bekvalac okazała się dominującym rzecznikiem w 19 artykułach, miała przy tym największy zasięg potencjalnych kontaktów według DebunkReach® w analizowanym okresie (3,7 mln osób).
Wśród osób popierających paradę równości i wyrażających wsparcie dla społeczności LGBT+ były także inne serbskie piosenkarki, np. Jelena Kareuša oraz Sara Jo. Autorzy artykułów rzadziej odwoływali się do wypowiedzi polityków, co może świadczyć, że woleli oni nie angażować się w dyskusję na wrażliwy temat, a także iż media chętniej użyczały głosu bałkańskim celebrytom, którzy nie obawiali się publicznie wyrażać swojego zdania.
Homofobia i szczepionki
Spośród więcej niż 400 przeanalizowanych artykułów poniżająca retoryka i mowa nienawiści została zidentyfikowana tylko w 4 publikacjach. Materiały te odnosiły się do wypadku, kiedy osoby z ruchu antyszczepionkowego spaliły tęczową flagę w Belgradzie. Publikacje zawierały przy tym inne homofobiczne, stereotypowe narracje.
Tabloidy unikały tematu LGBT+, co można wytłumaczyć faktem, iż w państwach objętych analizą rozpowszechnianie dyskryminujących treści stanowi potencjalny powód pociągnięcia mediów do odpowiedzialności prawnej.
Analiza przeprowadzona w ramach projektu finansowanego przez niemiecki rząd federalny.